Zemin etütü aşamaları

Zemin etüt maliyetleri yapılan işlerin nitelik ve sayısına göre değişmektedir. Ortalama bir rakam verelim dersek 1000 lira ile 50000 lira arasında değişir.

Zemin etütü yapmak için birçok yöntem geliştirilmiştir. En yaygın olanı numune alarak sondaj yapmak ve sismik kırılma MASW yaparak yerin fiziksel öelliklerini belirlemektir. Zemin araştırma işi yapı yapılacak olan alanın yerin altını incelemektir. Mevcut yapıların içinden de temel altı incelenerek zemin etütü yapılmaktadır.

En yaygın kullanılan zemin araştırma yöntemleri;

• Zemin sondajı yapmak
• Sismik kırılma ve MASW ile VS ve VP hızlarını bulmak
• Presiyometre yapmak
• Dilatometre yapmak
• Rezistivite elektrik özdirenç yapmak
• GPR jeoradar çalışması
• Araştırma çukuru açmak
• Zemin ve kaya numunelerini laboratuvarda incelemek
• Üç bileşenli xyz sismik titreşimcik algılayıcılılarla mikrotremör ölçüsü almak
• ERT tomografi yapmak(elektrik tomografi)
• Plaka yükleme deneyi yapmak
• Proktor ve kum konisi deneyi ile optimum su seviyesi ve maksimum kuru birim hacim ağırlığını bulmak
• Makine teçhizat yok ise mevcuttaki jeolojik bilgi ve gözlemlerle gözlemsel etüt yapmak
• SP(self potansiyel) ile yerin doğal doğru akım değerleri ile bilgi sahibi olmak. Elektrik yöntemdir.
• IP(ındüktiv polarizasyon) elektrik özdirenç cihazları ile yerin derinliklerinin elektriksel bilgilerini almak. İki türdür; Birincisi frekans değeri değişerek ölçü almak. İkincisi zaman ortamında yerin şarz boşalma durumunu ölçerek ölçü almak.

Zemin etütlerini jeoloji mühendisleri, jeofizik mühendisleri ve inşaat mühendisleri yapar. Bir zemin etütünde 3 meslek disiplini imzası da gerekir. Zemin etüt yapım aşamasında zemin araştırma sondajı için sondörler, sondör yardımcıları, şoförler çalışır. Sondajların yapımı esnasında ihtiyaç halinde jeoloji ve/veya jeofizik mühendisleri denetler. Sondaj dışında sismik kırılma, sismik masw, mikrotremör, rezisitvite gibi çalışmalar elektronik ölçü aletleri ile yapılır.

Arazide, parselde, belli bir alanda zemin araştırma etütü yapılır. Birçok nedenden dolayı zemin etütüne ihtiyaç duyulur.

Ev, konut, bina, villa, apartman, köy evi, okul, ibadethane, cami, hastane, ahır, köprü, baraj, hidroelektrik santrali, rüzgar enerji santrali, baraj, sanayi tesisleri, sanayi binaları, spor tesisleri, makine temelleri, tersaneler, körüler, tüneller, yollar, otoyollar, su yolları, şehir altyapısı vb her tür sanat yapısında ve inşaatlarda proje yapılabilmesi için zemin etütü gereklidir. Şevlerin stabil kalması için gerekli hesapların yapılabilmesi içinde, zemin etütü gereklidir. Ayrıca zeminin iyileştirilmesi için gerekli olan kazık, enjeksiyon, jetgraut gibi yöntemlerin uygulama projeleri içinde zemin etütü gereklidir. Hafriyat öncesi kazı klası, kazının güçlüğü/kolaylığı için zemin etütü gereklidir.

Kısaca zemin etütü yeraraştırmasıdır. 2019 da yürülüğe giren deprem yönetmeliğinde adı değişmiş ve zemin veri raporu olmuştur.

Zemin etütü iki aşamalı hazırlanır. Birinci aşamada araziden parselden ölçerek bilgiler toplanır. İkinci aşamada alınan saha arazi verileri ofis ortamında derlenerek zemin veri raporu ve geoteknik rapor oluşturulur.

Bina yapılmadan önce zemin etütü/zemin veri raporu hazırlanır. Ayrıca var olan binalar içinde ihtiyaç halinde zemin etütü yapılır.

Zemin etütünde zeminden numune alma söz konusudur. Bu koşulları sağlayan her tür delgi ekipmanı ile zemin araştırma sondajı yapılabilir.

Ülkemizde az da olsa traktör üzerine yerleştirilmiş zemin sondaj makinarı vardır. Saha şartlarının zorluğu olduğu yerler için ve madencilik için paletli sondaj makinaları geliştirilmiştir. Zemin etütlerinde daha yaygın olan kamyon üzerinde olan sondaj makinalarıdır. Deniz dibi zemin araştırma sondajları dubalar üzerine çıkartılan sondaj makinaları ile yapılır.

Sondaj makinaları genellikle dizel torku yüksek motorlardan tahrik edilir. Hidrolik ve mekanik donanımlarla sondaj makinası oluşur.

Yapı yapılacak her tür alanın önceden 1/5000 ve 1/1000 imar planları yapılır. Bu aşamada 1/1000 imar planına esas jeolojik, jeofizik etüt yapılır. Bu etütler genelde geniş sahaları kaplar. Çalışma yapılan alandaki zeminin koşulları belirlenir. Zeminin birçok fiziksel özelliği, yeraltı su durumu, depremsellik durumları belirlenir. Yapılaşma uygun yerlere uygun alan denir. Yapılaşmaya önlem alınarak imara açılan yere önlemli alan denir. Önlem şartları belirlenir. Yapılaşma için sakıncalı olan çok kötü zemin koşulları söz konusu ise, arazi çok eğimli ise bu alan yerleşime kapatılarak uygun olmayan alan denir. Tüm bu çalışmalar ilgili kurumların da görüşü ile jeoloji, jeofizik mühendislerince belirlenir.

Jeofizik mühendislerinin yeraltı araştırmalarında kullandığı rezisitivite cihazı ile su arama da yapılmaktadır. Bu cihaz elektrik yöntemi olup yüzlerce metreye kadar veri alınabilmektedir. Yerlatının tabakaları belirlenmektedir. Kil, silt, kum, çakıl, kaya, blok gibi birimler ve çatlaklar belirlenmektedir. Bu durum neticesinde jeolojik bilgilerde kullanılarak su sondajı için derinlik önerilmektedir.